Τρόποι Ανάπτυξης Παραγράφου Για Γυμνάσιο & Λύκειο [Με Ασκήσεις]

Κάθε σχολική έκθεση αποτελείται από παραγράφους, απαραίτητα δομικά στοιχεία που δίνουν ενότητα και συνοχή. Οι τρόποι ανάπτυξης παραγράφου σας βοηθούν να παρουσιάσετε τις σκέψεις σας επιλέγοντας και έναν τρόπο – ή συνδυασμό τρόπων – για την πλήρη ανάπτυξη / επεξήγησή τους. 

Το πρώτο βήμα πριν ξεκινήσετε να γράφετε είναι να σκεφτείτε ποια είναι η βασική ιδέα της έκθεσης που θέλετε να μεταφέρετε στον αναγνώστη. Όταν την έχετε βρει, μπορείτε πλέον να προσδιορίσετε τη σύνθεση κάθε παραγράφου. Κάθε παράγραφος πρέπει να περιέχει πληροφορίες που σχετίζονται με αυτή τη βασική ιδέα.

Σε αυτό το άρθρο του Parents Hub θα δούμε: 

• Ποιοι Είναι Οι Τρόποι Ανάπτυξης Παραγράφου
• Ποιος Είναι Ο Σκοπός Τους
• Ασκήσεις / Θέματα Ανάπτυξης Παραγράφου Για Γυμνάσιο Και Λύκειο

Πόσοι Τρόποι Ανάπτυξης Παραγράφου Υπάρχουν;

Η παράγραφος ως προς τη δομή της αποτελείται από:

• τη θεματική πρόταση στην οποία παρουσιάζεται το θέμα το οποίο θα αναπτυχθεί, 
• τις λεπτομέρειες με τις οποίες αναπτύσσεται, επεξηγείται και ολοκληρώνεται η ανάλυση του επιλεγμένου θέματος και τέλος,
• την κατακλείδα, πρόταση με την οποία κλείνουμε την παράγραφο, συνοψίζοντας το νόημα των λεπτομερειών.

Ως προς την ανάπτυξη της παραγράφου, αυτή επιτυγχάνεται με πολλούς τρόπους, ανάλογα με το ποιον θα επιλέξει ο συγγραφέας για να το κάνει. Οι τρόποι ανάπτυξης παραγράφου λοιπόν, είναι μεθοδολογία συγγραφής των παραγράφων ώστε να αναλύεται το θέμα ανάλογα με το πού θέλει ο κειμενογράφος να δώσει έμφαση, και είναι οι εξής:

1. Ανάπτυξη Παραγράφου Με Ορισμό

Με τη μέθοδο του «ορισμού» ο συγγραφέας επιλέγει να δώσει έναν ορισμό για την έννοια την οποία θα αναλύσει στην παράγραφό του. 

Λέξεις κλειδιά που μας προϊδεάζουν ότι η παράγραφος μπορεί να αναπτύσσεται με ορισμό είναι οι εξής: «είναι, ορίζεται, παρουσιάζεται, καλείται, φαίνεται, δίνεται κ.λπ.» 

Παράδειγμα Παραγράφου Ανάπτυξης Με Ορισμό

Πολύ συχνά καταγγελλόμενη στις διωκτικές αρχές κατάσταση είναι η βίαιη συμπεριφορά που εκδηλώνεται εντός του οικογενειακού περιβάλλοντος. Ως ενδοοικογενειακή βία ορίζεται η κακομεταχείριση ενός μέλους της οικογένειας από ένα άλλο με σκοπό να του επιβληθεί. Η βία μπορεί να έχει πολλές διαφορετικές μορφές, όπως φυσική βιαιοπραγία, η συναισθηματική κακοποίηση (μειωτική συμπεριφορά, απειλή και εκβιασμός), σεξουαλική εκμετάλλευση και παραμέληση (ελλιπής διατροφή, απουσία ιατρικής φροντίδας).

2. Ανάπτυξη Παραγράφου Με Παραδείγματα

Με τη μέθοδο των «παραδειγμάτων» , ο συγγραφέας επιλέγει να παραθέσει ένα ή περισσότερα παραδείγματα που υποστηρίζουν και τεκμηριώνουν την άποψη που θέλει να αποδείξει στην παράγραφο. 

Λέξεις κλειδιά που υποδηλώνουν ότι μπορεί η παράγραφος να αναπτύσσεται με παραδείγματα είναι οι εξής: «παραδείγματος χάριν, για παράδειγμα, λόγου χάριν, π.χ., ας πούμε ότι… κλπ.»

Παράδειγμα Παραγράφου Ανάπτυξης Με Παραδείγματα

Ο ρατσισμός μπορεί να εμφανιστεί σε διάφορες εκφάνσεις της καθημερινής μας ζωής. Για παράδειγμα ρατσισμός υπάρχει όταν κάποιος εκμεταλλεύεται έναν μετανάστη για να του κάνει μια δουλεία του με εξευτελιστική αμοιβή, χαμηλότερη από αυτήν που ορίζει ο νόμος. 

Η οικονομική εξαθλίωση που ώθησε αυτούς τους ανθρώπους να μεταναστεύσουν εξακολουθεί με αυτόν τον τρόπο να υπάρχει και στο μέρος στο οποίο έχουν καταφύγει.

3. Ανάπτυξη Παραγράφου Με Διαίρεση

Με αυτή τη μέθοδο ανάπτυξης παραγράφου, ο κειμενογράφος επιλέγει να διαιρέσει την κύρια έννοια σε επιμέρους έννοιες. Συνήθως στην θεματική πρόταση παρουσιάζεται η διαιρεμένη έννοια και τα μέρη που την αποτελούν.

Στις λεπτομέρειες του κειμένου αναλύονται οι διαιρεμένες έννοιες και τέλος στην κατακλείδα συνήθως υπάρχει συμπέρασμα.

Λέξεις κλειδιά που μας υποψιάζουν: «έχει διάφορες/ πολλές / τις εξής μορφές, χωρίζεται σε, αναλύεται σε». Επίσης η χρήση ασύνδετου σχήματος είναι ένας τρόπος να το αντιληφθούμε. 

Παραδείγματα Παραγράφου Που Αναπτύσσεται Με Διαίρεση

Το φαινόμενο της άσκησης βίας στα σχολεία είναι σε γιγάντωση στις μέρες μας περισσότερο από οποτεδήποτε άλλοτε. Η βία έχει πολλές μορφές. Είναι σωματική/ φυσική βία, συναισθηματική, ψυχολογική, λεκτική και σεξουαλική. Η φυσική βία είναι σωματική, ένοπλη ή άοπλη και ως σκοπό της έχει την επιβολή της θέλησης του ατόμου που την ασκεί.

Η συναισθηματική βία έχει ως σκοπό της να μειώσει την αυτό πεποίθηση του ατόμου που την δέχεται. Η ψυχολογική βία έχει ως σκοπό την απόκτηση του πνευματικού ελέγχου του θύματος από τον θύτη. Η λεκτική βία στοχεύει στην πρόκληση βλάβης σε ένα άτομο με τη χρήση του προφορικού συνήθως λόγου. Τέλος η σεξουαλική βία διαπράττεται όταν υπάρξουν σεξουαλικές πράξεις χωρίς συναίνεση.

4. Ανάπτυξη Παραγράφου Με Αιτιολόγηση

Σε αυτή τη μέθοδο ο/η κειμενογράφος διατυπώνει μια έννοια, άποψη, θέση ή κρίση η οποία χρήζει αιτιολόγησης. Η επεξήγηση επέρχεται όταν υπάρξει η νοητή ερώτηση «γιατί συμβαίνει αυτό;». Στις λεπτομέρειες την παραγράφου αναλύονται λοιπόν όλα τα επιχειρήματα τα οποία αιτιολογούν την αρχική θέση. Συνήθως στην κατακλείδα υπάρχει συμπέρασμα.

Λέξεις-κλειδιά οι οποίες μπορεί να μας οδηγήσουν στο συμπέρασμα ότι η παράγραφος μπορεί να αναπτύσσεται με αιτιολόγηση είναι οι εξής: «Γιατί, επειδή, ο λόγος είναι, για να αιτιολογήσουμε, γι’ αυτό το λόγο κ.λπ.»

Παράδειγμα Παραγράφου Που Αναπτύσσεται Με Αιτιολόγηση

Θα έλεγε κανείς πως τα μαθήματα που αντιπαθούν οι μαθητές περισσότερο είναι τα αρχαία και τα μαθηματικά. Αυτό συμβαίνει γιατί τα μαθήματα αυτά δεν βασίζονται στον καθημερινό λόγο, στη γλώσσα που χρησιμοποιούν οι νέοι για να επικοινωνήσουν. Επίσης, άλλος ένας λόγος είναι πως τα μαθήματα αυτά γίνονται με τέτοιο τρόπο που δεν προκαλούν το ενδιαφέρον των μαθητών. Καταλήγουμε λοιπόν πως αν τα συγκεκριμένα μαθήματα γίνονταν με πιο ενδιαφέροντα και απλό τρόπο, σίγουρα θα είχαμε και καλύτερες αποδόσεις από τους μαθητές.

5. Ανάπτυξη Παραγράφου Με Αίτια Και Αποτελέσματα

Με αυτή τη μέθοδο παρουσιάζεται η αιτία ενός φαινομένου/ συμβάντος και το αποτέλεσμα του. Είτε με αυτή τη σειρά είτε ανάποδα. Δηλαδή πρώτα το/τα αποτέλεσμα/τα και έπειτα η αιτία/ οι αιτίες. 

Λέξεις-κλειδιά που χρησιμοποιούνται συχνά είναι οι εξής: «αυτό έχει ως αποτέλεσμα, αποτέλεσμα, αιτία αυτού, ο λόγος που συμβαίνει αυτό κλπ.»

Παράδειγμα Ανάπτυξης Παραγράφου Με Αίτιο – Αποτέλεσμα

Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει δημιουργήσει μεγάλα οικονομικά και ενεργειακά προβλήματα σε όλη την Ευρώπη. Η τιμή στο φυσικό αέριο έχει εκτοξευτεί στα ύψη και για το λόγο αυτό έχουν προγραμματιστεί διακοπές στην παροχή του για τις ώρες που γίνεται μεγάλη χρήση. ΟΙ κυβερνήσεις λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα ώστε να αποτρέψουν περεταίρω αύξηση των τιμών.

6. Ανάπτυξη Παραγράφου Με Σύγκριση Και Αντίθεση

Σε αυτή τη μεθοδολογία επιλέγονται δυο ή περισσότερες έννοιες οι οποίες συγκρίνονται μεταξύ τους και επισημαίνονται τα στοιχεία στα οποία διαφέρουν. Στην θεματική πρόταση συνήθως αναφέρονται τα δυο συγκρινόμενα – αντιτιθέμενα μέρη και στις λεπτομέρειες παρατίθενται πληροφορίες για κάθε μέρος ξεχωριστά. Συνήθως στην κατακλείδα της παραγράφου υπάρχει ένα συμπέρασμα. Λέξεις κλειδιά: από τη μία- από την άλλη, αντίθετα, μεν αλλά…κλπ. 

Παράδειγμα Ανάπτυξης Παραγράφου Με Σύγκριση- Αντίθεση

Ένα μεγάλο θέμα που απασχόλησε την Ελλάδα αμέσως μετά την περίοδο του Μεσοπολέμου είναι ποιο πολιτικοοικονομικό σύστημα είναι το κατάλληλο προς εφαρμογή στη χώρα. Από τη μία οι υποστηρικτές της δεξιάς παράταξης υποστήριζαν πως το καπιταλιστικό σύστημα είναι το πλέον κατάλληλο και θα βοηθήσει στην γρήγορη ανάπτυξη της οικονομίας της μεταπολεμικής Ελλάδας, από την άλλη οι υποστηρικτές της αριστερής παράταξης υποστήριζαν πως ένα κομμουνιστικό σύστημα ήταν το πλέον κατάλληλο. Οι δυο αυτές θεωρίες ήταν εκ διαμέτρου αντίθετες και οδήγησαν τους οπαδούς τους σε εμφύλια πολεμική σύγκρουση. 

7. Ανάπτυξη Παραγράφου Με Αναλογία

Η Αναλογία είναι ένας τρόπος ανάπτυξης της παραγράφου, η οποία δεν πρέπει να συγχέεται με τη Σύγκριση- Αντίθεση καθώς εδώ γίνεται μια προσπάθεια σύγκρισης μεταξύ δυο καταστάσεων οι οποίες ομοιάζουν, είτε με τη μορφή παρομοίωσης είτε με τη μορφή μεταφοράς. Για παράδειγμα ο παραλληλισμός της σύγχρονης κοινωνίας με τη ζούγκλα.

Στις λεπτομέρειες της παραγράφου αναπτύσσονται οι δυο σχετιζόμενες έννοιες είτε αναλύοντας πρώτα τη μία και έπειτα την άλλη, είτε εναλλάξ. 

Λέξεις κλειδιά: «αντίστοιχα, ανάλογα, όπως «αυτό», έτσι κι «εκείνο»

Παράδειγμα Ανάπτυξης Παραγράφου Με Αναλογία

Η σημερινή κοινωνία ξεκάθαρα μοιάζει με μια ζούγκλα. Και στα δυο επικρατεί ο ισχυρότερος. ¨όπως στη ζούγκλα επικρατεί το πιο άγριο ζώο με μεγάλο παράστημα , μεγάλα νύχια και δόντια, αντίστοιχα και στην κοινωνία επικρατεί ο πιο ισχυρός. Εκείνος που έχει πολλά χρήματα, εξαιρετική δουλειά και μπορεί να επιβάλλει τις απόψεις του στην εξουσία και στον λαό. 

Συνδυασμός Δύο Ή Περισσότερων Τρόπων

Όταν στην ανάπτυξη μιας παραγράφου ο κειμενογράφος έχει χρησιμοποιήσει περισσότερους από έναν τρόπο από τους προαναφερόμενους, τότε χρησιμοποιούμε τον όρο «συνδυασμό μεθόδων», και αναφέρουμε αναλυτικά ποιες είναι οι μέθοδοι αυτές. 

Διαβάστε Επίσης: Σημεία Στίξης: Εκτενής Οδηγός Για Τη Χρήση & Λειτουργία Τους

Ασκήσεις Για Τρόπους Ανάπτυξης Παραγράφου Για α, β, γ Γυμνασίου

1η Άσκηση

Η εφηβεία είναι μια εποχή αντιθέσεων. Από τη μια πλευρά οι έφηβοι αντιλαμβάνονται πως οι γονείς τους δεν είναι αλάνθαστοι και για αυτούς είναι σημαντικότερη πια η επίδραση των φίλων τους, ενώ από την άλλη, σε εκείνους στρέφονται όταν αντιμετωπίσουν δυσκολίες στο φιλικό τους περιβάλλον. Σε αυτή τη φάση είναι πολύ σημαντικό οι γονείς να είναι παρόντες, καθώς με αυτόν τον τρόπο μπαίνουν οι βάσεις για την υγιή μελλοντική σχέση παιδιών – γονιών όταν αυτά ενηλικιωθούν.

Λύση: Σύγκριση Αντίθεση (Από τη μια πλευρά- ενώ από την άλλη)

2η Άσκηση

Είναι πολύ τετριμμένη η φράση πως η οικογένεια αποτελεί πρότυπα για τα παιδιά, είναι όμως πέρα για πέρα αληθινή. Αν για παράδειγμα κατά την εφηβεία, οι γονείς δουλεύουν πολλές ώρες και δεν έχουν εικόνα για το πότε πηγαίνει ή επιστρέφει από το σχολείο, τότε το παιδί κινδυνεύει να χάσει κάποια τάξη λόγω απουσιών, και να μην καταφέρει να τελειώσει την εκπαίδευσή του. Επίσης, είναι πιθανό να βρεθεί σε παρέες που θα τον παρασύρουν με καταστροφικές συνέπειες.

Λύση: Παραδείγματα (για παράδειγμα)

Ασκήσεις Για Τρόπους Ανάπτυξης Παραγράφου Για α, β, γ Λυκείου

1η Άσκηση

Προτού προχωρήσουμε, θα ήθελα να σκεφτούμε αν υπάρχουν διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών στη γνώση της γλώσσας, στη γνώση του συστήματος της γλώσσας. Γιατί, αν δεχτούμε πως υπάρχουν, αυτομάτως θα εγερθεί και το επόμενο ερώτημα: Υπάρχουν μεγαλύτερες ή μικρότερες ικανότητες στην γυναίκα ή στον άνδρα σχετικά με τη γλώσσα; Είναι πιο δεκτικός ο άνδρας ή πιο ικανή η γυναίκα στην κατάκτηση και χρήση της γλώσσας; Ακούμε αρκετά συχνά πως τα κορίτσια έχουν κλίση στη γλώσσα, ενώ τα αγόρια κλίνουν προς τις θετικές επιστήμες. Η γλωσσική διαφορά, αν υπάρχει , έγκειται στην γνώση της γλώσσα ή στη χρήση της.

Λύση: Σύγκριση αντίθεση (αν υπάρχουν διαφορές – ά-νδρες – γυναίκες)

2η Άσκηση

Το κλάμα στα βρέφη επιτελεί τόσο βιολογικό ρόλο όσο και κοινωνικό. Αρχικά στους πρώτους μήνες της ζωής του το βρέφος με το κλάμα, προσελκύει την προσοχή των ενηλίκων και μεταδίδει κάποια μηνύματα στο περιβάλλον. Μερικές μητέρες μάλιστα ισχυρίζονται ότι διακρίνουν π.χ. το κλάμα λόγω πείνας από το κλάμα λόγω αδιαθεσίας, κάτι όμως που δεν τεκμηριώνεται από τις παρούσες έρευνες. Αντίστοιχα, το κλάμα μετά τον έκτο μήνα θα λέγαμε πως μπορεί να θεωρηθεί κοινωνική συμπεριφορά. Το βρέφος κλαίει γιατί π.χ. φοβάται ένα ξένο πρόσωπο ή ένα άγνωστο πράγμα ή γιατί θέλει κάτι συγκεκριμένο από ένα πρόσωπο.

Λύση: Συνδυασμός μεθόδων –> Αναλογία (τόσο – όσο) και Παραδείγματα

3η Άσκηση

Η εφηβεία είναι η περίοδος της ζωής του ατόμου από την ηλικία των 12 περίπου ετών ως την ενηλικίωση κατά την οποία συντελούνται τόσο σωματικές όσο και πνευματικές αλλαγές. Σε αυτή την περίοδο αναπτύσσονται ποικίλα θετικά και αρνητικά συναισθήματα, τα οποία χαρακτηρίζονται από μεγάλη ένταση ως αποτέλεσμα της έντονης ευαισθησίας αλλά και της αστάθειας που χαρακτηρίζει τους εφήβους.

Λύση: Ορισμός (εφηβεία είναι…)

4η Άσκηση

Αν στο προαύλιο αποφύγουμε κατά το «χώρισμα των ομάδων» να βάλουμε αγόρια με αγόρια και κορίτσια με κορίτσια, τότε το αποτέλεσμα που θα πετύχουμε πιθανότητα θα είναι μια πιο οργανωμένη και πιο συνεκτική τάξη, στην οποία θα έχουμε μεγαλύτερα επίπεδα συμμετοχής και λιγότερες εντάσεις που θα χαλούν το κλίμα.

Λύση: Αίτιο – Αποτέλεσμα (Αν- αποτέλεσμα)

Ανάπτυξη Παραγράφου Για Σχολιασμό

Σε αυτή την περίπτωση ο/η μαθητής/τρια καλείται να σχολιάσει μια φράση ή μια ιδέα, η οποία έχει παρθεί από κάποιο κείμενο. Ο/η μαθητής/τρια θα πρέπει να δώσει ένα γενικότερο πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται η φράση αυτή (συνήθως με βάση το κείμενο από το οποίο έχει αντληθεί) και έπειτα να τη σχολιάσει με βάση τις δικές του απόψεις, γνώσεις και εμπειρίες.

Παράδειγμα Άσκησης

Να σχολιάσετε την φράση του κειμένου που μελετήσατε: «Κάθε φορά που πλησιάζουν Χριστούγεννα αυξάνονται τα περιστατικά κατάθλιψης»

Ενδεικτική Λύση

Στο κείμενο που μελετήθηκε, ο κειμενογράφος χρησιμοποίησε την φράση «Κάθε φορά που πλησιάζουν Χριστούγεννα, αυξάνονται τα περιστατικά κατάθλιψης», θέλοντας να εκφράσει τη σημαντικότητα του να βρίσκεται κάποιος με τους οικείους του την περίοδο των εορτών, καθώς όταν αυτό δεν συμβαίνει, τα άτομα οδηγούνται στην κατάθλιψη. Κατά τη γνώμη μου θεωρώ επίσης εξαιρετικά σημαντικό οι άνθρωποι να περιβάλλονται από τον κύκλο των σημαντικών άλλων γενικά αλλά και κατά την περίοδο των εορτών ειδικά, αφού τότε η μοναξιά είναι ακόμα πιο επώδυνη. Το να βλέπει κανείς όλους τους άλλους να ανταλλάσσουν ευχές και δώρα με τους οικείους του και εκείνος να είναι μόνος του, του δημιουργεί ακόμα μεγαλύτερο άγχος και στενοχώρια, με αποτέλεσμα να οδηγείται σε κατάθλιψη. Οπότε θα θεωρούσα ιδανικό να έχουμε όλοι στον νου μας ανθρώπους που περνούν τις εορτές μόνοι τους, να τους ανοίγουμε την αγκαλιά μας, να τους προσκαλούμε στο σπίτι μας και να κάνουμε τα πάντα ώστε να περάσουν όμορφα.

Ανάπτυξη Μιας Ιδέας Σε Παράγραφο

Ο/η μαθητής/τρια καλείται να αναπτύξει μια ιδέα σε μια παράγραφο με ένα πλαίσιο λέξεων. Ένας εύκολος τρόπος για να το κάνει αυτό είναι να εντάξει την ιδέα αυτή στη θεματική πρόταση της παραγράφου και έπειτα να την αναλύσει στις λεπτομέρειες της παραγράφου.

Ενδεικτική Άσκηση

Να αναλύσετε την άποψη ότι ο ρατσισμός είναι μια μορφή βίας

Ενδεικτική Απάντηση

Ως βία ορίζουμε την άσκηση εξουσίας και σωματικής δύναμης για την επιβολή της θέλησης κάποιου με αποτέλεσμα τον τραυματισμό του θύματος ή ακόμα και τον θάνατό του. Η βία έχει πολλές μορφές, και ο ρατσισμός είναι μία από αυτές. Στην ιστορία της ανθρωπότητας οι άνθρωποι έχουν φτάσει πολλές φορές στο να τραυματίσουν ή να σκοτώσουν έναν άνθρωπο ή ακόμα και να προκαλέσουν έναν Παγκόσμιο πόλεμο γι΄ αυτό τον λόγο. Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος βασίστηκε στο ναζισμό ο οποίος αποτέλεσε την υπέρτατη μορφή ρατσισμού και κόστισε τη ζωή σε εκατομμύρια ανθρώπους στην Ευρώπη, στην πιο εκτεταμένη σύρραξη των αιώνων. Άρα ο ρατσισμός δεν είναι απλώς μια μορφή βίας , είναι από τις μεγαλύτερες εκφάνσεις της και πρέπει να περιορίζεται από την πρώτη στιγμή που εντοπίζεται.