Τα σημεία στίξης διευκολύνουν τον αναγνώστη στην κατανόηση ενός γραπτού κειμένου. Επιπλέον, τα απαραίτητα αυτά σύμβολα δίνουν “πνοή” στο κείμενό μας όταν τα χρησιμοποιούμε σωστά και τον κάνουν να προσομοιάζει περισσότερο στη φυσική, προφορική ομιλία.
Πολλές φορές συναντάμε λανθασμένη χρήση των σημείων στίξης που, ενώ φαίνονται αμελητέα, στην πραγματικότητα σπιλώνουν ένα κατά τα άλλα όμορφα γραμμένο κείμενο όπως τη σχολική έκθεση.
Σε αυτό το άρθρο του Parents Hub συνοψίζουμε τα σημαντικότερα σημεία στίξης, από το τι δηλώνουν μέχρι τη χρήση τους, καθώς και κάποιες ασκήσεις για το κάθε ένα.
Τα σημεία στίξης είναι δεκατρία και η σειρά τους ανάλογα με τη συνάφεια και τη σπουδαιότητα είναι: Η τελεία, το κόμμα, η άνω τελεία, η άνω και κάτω τελεία, τα αποσιωπητικά, το ερωτηματικό, το θαυμαστικό, τα εισαγωγικά, οι παρενθέσεις, οι αγκύλες, η μονή παύλα, η διπλή παύλα και η πλάγια γραμμή.
Από τη χρήση των εισαγωγικών μέχρι των αποσιωπητικών, είναι σημαντικό να ξέρουμε τι δηλώνουν, πού μπαίνουν και αν χρειάζονται. Γνωρίζοντας τη θεωρία των σημείων στίξης και τη λειτουργία τους θα μπορείτε να βελτιώσετε τη γραφή σας αλλά και να εντοπίζετε μόνοι σας τυχόν λάθη που κάνατε στο παρελθόν.
Στην έκθεση, τα σημεία στίξης θέλουν ιδιαίτερη προσοχή, καθώς συνυπολογίζονται στην τελική βαθμολογία. Επιπλέον, με σωστή χρήση σημείων στίξης μπορούμε πιο εύκολα να εκφραστούμε και να γίνουμε κατανοητοί.
Κάποια σημεία στίξης χρησιμοποιούνται πιο συχνά και κάποια πιο σπάνια. Ανάμεσα στις πολλές λειτουργίες τους, άλλα ξεκουράζουν τον αναγνώστη, πχ το κόμμα, ενώ άλλα κάνουν ένα έμμεσο σχόλιο, όπως πχ το θαυμαστικό.
Διαβάστε Επίσης: Τρόποι Ανάπτυξης Παραγράφου Για Γυμνάσιο & Λύκειο [Με Ασκήσεις]
Συχνά τα σημεία στίξης που χρησιμοποιούνται στο λόγο (θαυμαστικό, ερωτηματικό, εισαγωγικά, παρένθεση, μεσαία παύλα κ.α.) λειτουργούν ως έκφραση σχολίου.
Τα συχνότερα σημεία στίξης είναι η τελεία (.), το κόμμα (,), το θαυμαστικό (!), το ερωτηματικό (;) και πιο σπάνια είναι οι αγκύλες ( [ ] ), τα αποσιωπητικά (…) και η διπλή παύλα (- -).
Τα εισαγωγικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν / εκφράσουν:
Προσοχή! Τα εισαγωγικά μπορούν να αντικατασταθούν από διπλά αντεστραμμένα κόμματα (‘’ ,, ή ‘’ ‘’ ) τα οποία χρησιμοποιούνται και όταν πρόκειται να δηλωθεί ευθύς λόγος μέσα σε ευθύ λόγο ο οποίος ήδη περικλείεται σε εισαγωγικά.
Τα αποσιωπητικά αποτελούνται από τρεις τελείες και χρησιμοποιούνται από τον γράφοντα για να εκφράσουν:
Το κόμμα χρησιμοποιείται συχνότερα από όλα τα σημεία στίξης στο γραπτό λόγο:
Το θαυμαστικό χρησιμοποιείται με την απλή του συντακτική ιδιότητα για να εκφράσει θαυμασμό και προσταγή. Χρησιμοποιείται όμως και ως σχόλιο για να δηλώσει συναισθηματικές εκφράσεις και εκφράζει τα εξής:
Η άνω τελεία χρησιμοποιείται για να δηλώσει το τέλος της ημιπεριόδου. Η ημιπερίοδος έχει νοηματική αυτοτέλεια χωρίς να έχει ολοκληρωμένο νόημα. Η ολοκλήρωση – επεξήγηση του νοήματος ακολουθεί.
Π.χ. Αποφεύγω να ζητάω χάρες∙ μόνο αν είναι μεγάλη ανάγκη.
Η άνω και κάτω τελεία χρησιμοποιείται για να:
Οι παρενθέσεις χρησιμοποιούνται για να «κλείσουν» ανάμεσά τους μια λέξη ή μια πρόταση. Σημειώνονται για να συμπεριλάβουν:
Συντακτικά το ερωτηματικό χρησιμοποιείται για να εκφράσει ερώτηση. Ως σχόλιο το ερωτηματικό χρησιμοποιείται ως εξής:
Η διπλή παύλα χρησιμοποιείται για να εντάξει ένα σχόλιο του γράφοντος που ναι μεν είναι πολύ σημαντικό για να παραληφθεί αλλά όχι τόσο σημαντικό ώστε να μπει στο βασικό κείμενο. Επίσης, το σχόλιο που περικλείεται στις παύλες είναι πιο σημαντικό σχόλιο από εκείνο που μπαίνει στην παρένθεση.
Π.χ. Η εκπαιδευτική εκδρομή – αν μπορούμε να την χαρακτηρίσουμε έτσι – στιγματίστηκε από επεισόδια βίας και εκφοβισμού..
Η πλάγια γραμμή χρησιμοποιείται με δύο σκοπούς:
Οι αγκύλες χρησιμοποιούνται για να εισάγουμε παρένθεση μέσα στην παρένθεση.
Π.χ. Κάθε φορά που επισκεπτόταν την εκκλησία [ όχι και τόσο συχνά (δεν ήταν τύπος που θα προσευχόταν στο σπίτι του) ]
Οι αγκύλες όταν χρησιμοποιούνται σε αυτή τη μορφή [ … ] σημαίνουν πως έχει παραληφθεί ένα μέρος του κειμένου το οποίο παραθέτουμε.
Η τελεία είναι το πιο συχνά χρησιμοποιούμενο σημείο στίξης μετά το κόμμα. Χρησιμοποιείται:
Η μονή παύλα χρησιμοποιείται:
Η χρήση των σημείων στίξης στο δημοτικό είναι ίδια με εκείνη των μεγαλύτερων τάξεων, με τη διαφορά ότι διδάσκονται με διαφορετικό τρόπο. Μιλάμε στα παιδιά για “σημαδάκια” που μας βοηθούν να καταλάβουμε καλύτερα αυτό που διαβάζουμε. Είναι σημαντικό να εισάγουμε το παιχνίδι στη διαδικασία αυτή.
Μπορούμε να συνδέσουμε κάθε σημείο στίξης με έναν ήχο, όπως:
Για να βοηθήσουμε ένα παιδί να κατανοήσει καλύτερα τα σημεία στίξης μπορούμε να διαβάσουμε ένα κείμενο φωναχτά τονίζοντας με τη φωνή κάθε σημείο στίξης που συναντάμε. Κατόπιν αφήνουμε το παιδί να μαντέψει τι σημείο στίξης έχει χρησιμοποιηθεί.
Εκφώνηση: Να βάλετε τα κατάλληλα σημεία στίξης στα σημεία που λείπουν.
Έρευνες έχουν δείξει πως η καταλληλότερη ηλικία για μάθηση είναι αυτή μεταξύ πέντε και δεκαοχτώ ετών καθώς τότε έχει αποδειχτεί πως το μυαλό των παιδιών ρουφάει τις πληροφορίες σαν σφουγγάρι
Κάθε φορά μάλιστα οι μαθητές όχι μόνο οι άριστοι μαθητές αποθηκεύουν την πληροφορία στο κατά τους επιστήμονες σημείο του μυαλού τους το οποίο ευθύνεται για την μακροχρόνια μνήμη. Μα τι μυαλό έχουμε Πόσοι και πόσες προστατεύουν άραγε την πνευματική τους υγεία ώστε να εκμεταλλευτούν τις δυνατότητες του στο έπακρον.
Έρευνες έχουν δείξει πως η καταλληλότερη ηλικία για μάθηση είναι αυτή μεταξύ πέντε και δεκαοχτώ ετών , καθώς τότε, έχει αποδειχτεί, πως το μυαλό των παιδιών ρουφάει τις πληροφορίες σαν σφουγγάρι.
Κάθε φορά μάλιστα οι μαθητές – όχι μόνο οι άριστοι μαθητές -, αποθηκεύουν την πληροφορία στο – κατά τους επιστήμονες– σημείο του μυαλού τους , το οποίο ευθύνεται για την μακροχρόνια μνήμη. Μα τι μυαλό έχουμε! Πόσοι και πόσες προστατεύουν άραγε την πνευματική τους υγεία τόσο πολύ, ώστε να εκμεταλλευτούν τις δυνατότητες του στο έπακρον;
Εκφώνηση: Να αναλύσετε τα σημεία στίξης του κειμένου ως προς την χρήση τους ως σχόλιο.
Μαθητές χωρίς σχολείο!
Η περίπτωση των δύο μαθητών γυμνασίου της Γαύδου που καλούνται να αφήσουν το σπίτι τους λόγω της έλλειψης σχολείου στο νησί, αποτελεί σίγουρα μια από τις εκπαιδευτικά «στενάχωρες» περιπτώσεις που χαρακτηρίζουν την έναρξη της φετινής -και όχι μόνο- σχολικής χρονιάς.
Η Πολιτεία φαίνεται για μια ακόμα φορά, να μην μπορεί ή… να μην θέλει να προστατεύει τα δικαιώματα των οικογενειών που ζουν στα σύνορα της χώρας και τις περιοχές που οδηγούνται πολιτικά στην ερήμωση.
Το υπουργείο Παιδείας δηλώνει ότι δεν μπορεί να στείλει καθηγητές πολλών ειδικοτήτων σε ένα νησί με δύο μαθητές (καθώς μιλάμε για γυμνάσιο), ενώ εκπαιδευτικοί της περιοχής ζητούν να λειτουργήσει το γυμνάσιο του νησιού. […]
Ο πρόεδρος της ΕΛΜΕ Χανίων Γιάννης Κυριακάκης μιλώντας στα «ΝΕΑ» αναφέρει: «Το να επικαλούμαστε τα κριτήρια κόστους είναι μια παραπλανητική πλευρά του ζητήματος που θα μπορούσε να αμφισβητήσει την ύπαρξη πολλών σχολείων».
(Από τον ημερήσιο τύπο)
Μαθητές χωρίς σχολείο!
Η χρήση του θαυμαστικού στον τίτλο εξυπηρετεί τη διάθεση του γράφοντος να επιστήσει την προσοχή του αναγνώστη και να τονίσει πόσο αφύσικη κατάσταση είναι να υπάρχουν μαθητές και να μην υπάρχει σχολείο να τους στεγάσει.
εκπαιδευτικά «στενάχωρες»
Η χρήση των εισαγωγικών γίνεται για να μπορέσει ο γράφων να χρησιμοποιήσει μεταφορικά τη λέξη «στενάχωρος» για ένα θέμα το οποίο στην πραγματικότητα δεν μπορεί να είναι στενάχωρο.
-και όχι μόνο-
Η χρήση της διπλής παύλας γίνεται για να περιληφθεί εντός του κειμένου ένα σχόλιο του γράφοντας. Εννοεί ο γράφων πως η κατάσταση που περιγράφει δεν ήταν μόνο τωρινή αλλά συνέβαινε και τα προηγούμενα χρόνια.
Να μην μπορεί ή… να μην θέλει
Σε αυτό το σημείο χρησιμοποιεί ο γράφων τα αποσιωπητικά για να μπορέσει να εκφράσει μια σκέψη του, για να κάνει τον αναγνώστη να σκεφτεί λίγο παραπάνω το ενδεχόμενο η Πολιτεία να μην θέλει να δώσει τη σημασία που αρμόζει στις εκπαιδευτικές αλλαγές.
(καθώς μιλάμε για γυμνάσιο)
εδώ υπάρχει ένα σχόλιο του γράφοντας διευκρινιστική και όχι τόσο σημαντικό ώστε να επηρεάσει την πορεία του κειμένου του.
[…]
Σε αυτό το σημείο εκείνος που έκανε τη διαμόρφωση του κειμένου, υποδεικνύει πως υπήρχε ένα ακόμα κομμάτι του αρχικού κειμένου το οποίο έχει αφαιρεθεί.
Μιλώντας στα «ΝΕΑ»
Η χρήση των εισαγωγών γίνεται γιατί παρατίθεται το όνομα της εφημεριδας.
αναφέρει: « Το να επικαλούμαστε τα κριτήρια κόστους είναι μια παραπλανητική πλευρά του ζητήματος που θα μπορούσε να αμφισβητήσει την ύπαρξη πολλών σχολείων». Εδώ η χρήση των εισαγωγικών έχει ως στόχο την αυτούσια παράθεση των λεγομένων κάποιου, σε ευθύ λόγο.
Εκφώνηση: Να σημειώσετε τα σημεία στίξης του κειμένου και να προσδιορίσετε τη χρήση τους.
Λιζ Τρας, «χαμαιλέοντας» σε διαρκές «πολιτικό ταξίδι»
Η νέα ηγέτης των Συντηρητικών και πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου έχει διαγράψει μέχρι σήμερα μια… πολύχρωμη πολιτική διαδρομή.
Πόσες, όμως, από τις δεσμεύσεις που ανέλαβε η νέα πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου (σήμερα θα λάβει την εντολή από τη βασίλισσα Ελισάβετ) μπορούν να γίνουν πράξη; Και τι εγγυάται στους Βρετανούς ότι με την πρώτη μεγάλη δυσκολία δεν θα κάνει μία από τις γνωστές «κωλοτούμπες» στον συγκεκριμένο χώρο;
Η αλήθεια είναι πως τα περισσότερα ΜΜΕ την αντιμετωπίζουν με επιφυλακτικότητα και, ως ένα βαθμό τουλάχιστον, υποτιμητικά. Γι’ αυτό δε ευθύνεται ο πρότερος πολιτικός βίος της, ο οποίος είναι μάλλον… άστατος.
(ΤοΒΗΜΑ)
«Χαμαιλέοντας» , «πολιτικό ταξίδι»
Οι λέξεις εγκλείονται στα εισαγωγικά γιατί η χρήση τους είναι μεταφορική. Η πρωθυπουργός δεν είναι χαμαιλέοντας στην πραγματικότητα και κυριολεκτικό πολιτικό ταξίδι δεν υφίσταται.
έχει διαγράψει μέχρι σήμερα μια… πολύχρωμη πολιτική διαδρομή.
Τα αποσιωπητικά χρησιμοποιούνται από τον γράφοντα για να δηλώσουν ένα έμμεσο σχόλιο, να καθυστερήσουν με παύση τον αναγνώστη ώστε να δοθεί έμφαση στο σημαντικό στοιχείο.
(σήμερα θα λάβει την εντολή από τη βασίλισσα Ελισάβετ)
Οι παρενθέσεις χρησιμοποιούνται για να γίνει ένα σχόλιο από τον γράφοντα.
μπορούν να γίνουν πράξη;
Η ερώτηση είναι ρητορική και θέλει να βάλει τον αναγνώστη σε σκέψεις.
είναι μάλλον… άστατος.
Τα αποσιωπητικά χρησιμοποιούνται από τον γράφοντα για καθυστερήσουν την ανάγνωση πριν την ανακοίνωση ενός σημαντικού σχολίου.
«κωλοτούμπες»
Η λέξη χρησιμοποιείται με εισαγωγικά για να δηλώσει την μεταφορική έννοια της. Οι κωλοτούμπες δεν είναι κυριολεκτικές αλλά δείχνουν την αλλαγή συμπεριφοράς.
Με τα εισαγωγικά μπορεί κανείς να εκφράσει πλάγιο λόγο, μεταφορά, ή κάποιο σχόλιο, όπως π.χ. ειρωνία, έμφαση, αμφισβήτηση και αποστασιοποίηση του γράφοντος.
Με τα αποσιωπητικά μπορεί κανείς να δηλώσει μια σειρά από σκέψεις, όπως κάποιο νόημα το οποίο υπονοείται, παύση πριν από ένα σημαντικό μήνυμα που πρέπει να διαβάσει ο αναγνώστης, απειλή, προβληματισμό, δισταγμό, ντροπή ή συγκίνηση.
Συντακτικά το ερωτηματικό χρησιμοποιείται για να εκφράσει ερώτηση. Ως σχόλιο το ερωτηματικό χρησιμοποιείται για να δηλώσει προβληματισμό, προτροπή, ειρωνία, αμφιβολία, αμφισβήτηση, ρητορική ερώτηση ή να βάλει τον αναγνώστη σε σκέψεις.
Κάποια σημεία στίξης, όπως πχ η τελεία και το κόμμα ξεκουράζουν τον αναγνώστη, ενώ άλλα όπως πχ το θαυμαστικό ή το ερωτηματικό, ή οι παρενθέσεις λειτουργούν ως έκφραση σχολίου.
