Ο εθισμός στο διαδίκτυο, τόσο των ενηλίκων όσο και των παιδιών και εφήβων, είναι ένα φαινόμενο που τα τελευταία χρόνια έχει απασχολήσει σχεδόν κάθε ανθρώπινη κοινωνία. Ενδιαφέρον έχει πως η επιστημονική κοινότητα δεν έχει καταλήξει σε έναν ξεκάθαρο και κοινώς αποδεκτό ορισμό του τι συνιστά αποκλίνουσα συμπεριφορά και τι όχι. Έτσι, η ύπαρξη της διαταραχής του εθισμού στο gaming στα σχετικά διαγνωστικά εγχειρίδια δέχεται πολυεπίπεδη κριτική για διεύρυνση και βελτίωσή της.
Σε αυτό το άρθρο του Parents Hub θα εστιάσουμε στην κατανόηση των παραγόντων που δημιουργούν ευαλωτότητα στα παιδιά και τους εφήβους για την ανάπτυξη του εθισμού στο διαδίκτυο, όπως και στην πρόληψη και την έγκαιρη αντιμετώπιση των πρώτων ανησυχητικών συμπτωμάτων. Θα αναλύσουμε:
Υπάρχουν δύο βασικά διαφοροποιητικά χαρακτηριστικά του εθισμού στο διαδίκτυο. Αυτό που δυσχεραίνει τον ορισμό του εθισμού στο διαδίκτυο από άλλους εθισμούς και κατ’ επέκταση την αναγνώριση και τη διαχείρισή του είναι το γεγονός ότι δεν αφορά μία μεμονωμένη μορφή συμπεριφοράς.
Για την ακρίβεια, όλο και περισσότερες πτυχές της εκτός διαδικτύου ζωής μας εκπληρώνονται και διαδικτυακά. Είναι αξιοσημείωτο ακόμα το γεγονός πως δεν εμπλέκεται κάποια χημική ουσία, η οποία να καθοδηγεί και να επιβραβεύει με πρόσκαιρη ανακούφιση ή ευφορία την πληθώρα των online συμπεριφορών μας.
Τα τελευταία χρόνια έχουν προταθεί διάφορα κριτήρια προκειμένου να διαγνωσθεί ο εθισμός στο διαδίκτυο βάσει στατιστικών και ερευνών κυρίως σε εφήβους και νέους ενήλικες και με πρότυπο αντίστοιχα διαγνωστικά κριτήρια άλλων εθισμών.
Όμως, τι είναι ο εθισμός στο διαδίκτυο;
Όταν μιλάμε για εξάρτηση ή εθισμό στο διαδίκτυο παρατηρούμε τις εξής συμπεριφορές για τουλάχιστον 3 μήνες και με ελάχιστο χρόνο μη απαραίτητης ενασχόλησης με το διαδίκτυο 6 ώρες την ημέρα:
Πέραν αυτών των των συμπεριφορών παρατηρείται και μία ή και περισσότερες από τις παρακάτω:
Οι συμπεριφορές αυτές επίσης είναι απαραίτητο να έχουν ως αποτέλεσμα τη συνολική μείωση της σωματικής ή / και κοινωνικοσυναισθηματικής λειτουργικότητας του ατόμου, όπως αυτή μπορεί να διαφαίνεται από ατονία ή απώλεια σημαντικών σχέσεων, την παραμέληση σημαντικών ρόλων και καθηκόντων κ.ά.
Είναι σημαντικό, τέλος, να τονιστεί σε αυτό το σημείο ότι ο εθισμός στο διαδίκτυο υφίσταται μόνο εφόσον τα παραπάνω φαινόμενα δεν είναι αποτέλεσμα κάποιας άλλης μορφής ψυχοπαθολογίας (άγχος, κατάθλιψη, διπολική διαταραχή, αυτισμός κ.λπ). Επιπλέον, ακόμα και αν οι εν λόγω συμπεριφορές δεν αποδίδονται καλύτερα σε κάποια άλλη υφιστάμενη διαταραχή, είναι συχνή η συνύπαρξη του εθισμού στο διαδίκτυο με άλλες μορφές ψυχοπαθολογίας και μαθησιακών δυσκολιών – χωρίς όμως να υπάρχει σχέση αιτιότητας ανάμεσά τους.
Η σχετική επιστημονική έρευνα δεν έχει επεκταθεί τόσο στην παιδική ηλικία, καθώς φαίνεται πως τα ανησυχητικά συμπτώματα του εθισμού στο διαδίκτυο δεν εμφανίζονται τόσο νωρίς. Δεν είναι όμως ακόμα ξεκάθαρο αν είναι τα ιδιαίτερα αναπτυξιακά χαρακτηριστικά της παιδικής ηλικίας που λειτουργούν προστατευτικά και περιορίζουν το φαινόμενο αυτό ή αν η ηλικία της πρώτης εμφάνισης των συμπτωμάτων εμπίπτει στην εφηβεία, επειδή τότε αυξάνεται ο χρόνος της λεγόμενης απαραίτητης χρήσης του διαδικτύου έτσι και αλλιώς.
Όπως και κάθε άλλη δυσλειτουργική συμπεριφορά, έτσι και η εξάρτηση από το διαδίκτυο αναπτύσσεται ως αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης πολλών παραγόντων. Τα αίτια του εθισμού στο διαδίκτυο μπορεί να είναι λοιπόν πολλά. Η πιθανή ύπαρξη βιολογικής προδιάθεσης δεν είναι ξεκάθαρη, παρότι μόνο ένας στους εννέα εθισμένους εφήβους στην Ευρώπη είναι κορίτσι.
Μία πρώτη εξήγηση του φαινομένου αυτού μπορεί να δοθεί στη βάση της ανάγκης που ικανοποιεί η εμμονική παραμονή ενός παιδιού ή εφήβου στο διαδίκτυο. Βασικές ανάγκες, όχι μόνο ενός παιδιού / εφήβου αλλά και όλων μας, είναι οι ανάγκες μας για ασφάλεια, αναγνώριση, αποδοχή, ένταξη (αίσθηση του ανήκειν), αγάπη, συντροφικότητα και ψυχαγωγία.
Κάθε φορά που τέτοιες μας ανάγκες καλύπτονται, ο εγκέφαλός μας επιβραβεύει τις ενέργειές μας εκκρίνοντας ντοπαμίνη και προκαλώντας μας μέσω αυτής το αίσθημα της ικανοποίησης. Όταν επιβραβεύεται έτσι μια ενέργειά μας, γίνεται αυτόματα και πιο ελκυστική για εμάς, αυξάνοντας τις πιθανότητες να την επαναλάβουμε. Η ίδια η επανάληψη με νέες «εκρήξεις» ντοπαμίνης συνεχίζει να αυτοενισχύεται με συνέπεια τη σταδιακή ανάπτυξη της εξάρτησής μας από τη συμπεριφορά που τις προκαλεί – εν προκειμένω εξάρτηση από το διαδίκτυο.
Πέραν της κάλυψης βασικών μας αναγκών, ωστόσο, την όλο και αυξανόμενη χρήση του διαδικτύου μπορούν να ενθαρρύνουν παράγοντες που αφορούν την οικογενειακή κουλτούρα και τον τρόπο ζωής. Η μάθηση είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο, και τα παιδιά μαθαίνουν πρωτίστως παρατηρώντας τις πράξεις μας και λιγότερο εφαρμόζοντας τις προφορικές μας οδηγίες. Η μίμηση προτύπων είναι ακρογωνιαίος λίθος στην ανάπτυξη οποιασδήποτε συμπεριφοράς, υγιούς αλλά και βλαπτικής.
Στη μίμηση προτύπων και την ικανοποίηση αναγκών μπορεί να προστεθεί ένας ακόμα παράγοντας ευαλωτότητας για ένα παιδί ή έναν έφηβο, ο οποίος νοητικά και συναισθηματικά λειτουργεί λιγότερο αυτόνομα από έναν ενήλικα, αυτός της αυξημένης έκθεσής του στη διαφήμιση. Η διαφήμιση αφενός λειτουργεί ως δημιουργός αναγκών, υποδεικνύοντας ελλείψεις και θέτοντας παράλληλα πρότυπα που δε χαρακτηρίζονται από αυτές τις ελλείψεις.
Ένα ακόμα αίτιο εθισμού στο διαδίκτυο μπορεί να είναι οποιαδήποτε κακοποιητική συμπεριφορά βιώνει ή παρατηρεί το παιδί ή ο έφηβος στο οικογενειακό, σχολικό ή κοινωνικό του περιβάλλον του δημιουργεί ανασφάλεια ή άγχος / φόβο, συμπεριλαμβανομένου και του bullying.
Σε αυτή την περίπτωση, η ανακούφισή του ατόμου είναι κάτι που επείγει ως βίωμα, ενώ η σύνδεση στο διαδίκτυο είναι συχνά η πιο ευρέως διαθέσιμη και εύκολη επιλογή για την αναζήτηση αυτής της ανακούφισης. Αυτό γίνεται εύκολα κατανοητό δεδομένου ότι άλλες προστατευτικές κοινωνικοσυναισθηματικές δεξιότητες σε τέτοιες ηλικίες είναι ακόμα υπό ανάπτυξη.
Η άντληση ικανοποίησης, χαράς και απόλαυσης στη ζωή του περιορίζεται σε λίγες μόνο δραστηριότητες – ή και μία.
Κίνδυνοι από τον εθισμό στο διαδίκτυο μπορεί να είναι το γεγονός πως οι κρίσιμες κοινωνικοσυναισθηματικές δεξιότητες του ατόμου ατονούν, ενώ οι ρόλοι τους οποίους έχει αναλάβει (του παιδιού, του αδερφού, του μαθητή, του φίλου…) δεν εκπληρώνονται.
Παρατηρείται επιπλέον ως συνέπεια του εθισμού στο διαδίκτυο η παραμέληση άλλων, δευτερευόντων κατά την κρίση του αναγκών και καθηκόντων. Επιπλέον, η διάθεσή του γίνεται ασταθής στα πλαίσια μιας γενικότερης δυσθυμίας και πάντα σε συνάρτηση με το πότε και για πόσο παρέμεινε συνδεδεμένος στο διαδίκτυο.
Το μεγάλο στοίχημα για τον εθισμό στο διαδίκτυο είναι η πρόληψή του – και αυτή μπορεί να ξεκινήσει ήδη από τη βρεφική ηλικία. Ακόμα όμως και αν τα πρώτα σημάδια έχουν κάνει την εμφάνισή τους, η σταθερή τήρηση των παρακάτω συμβουλών σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να είναι αρκετή για την αντιμετώπισή τους και την αποφυγή της παθολογικής κατάστασης που περιγράψαμε παραπάνω.
1. Ήδη από τη βρεφική ηλικία καλό είναι να περιορίζεται η έκθεση των παιδιών σε οθόνες. Τα βρέφη είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα σε κινούμενες εικόνες και λαμπερά χρώματα, και ως προς αυτά το φυσικό περιβάλλον είναι συνήθως λιγότερο «σαγηνευτικό» εν συγκρίσει με όσα συνήθως απεικονίζονται στις οθόνες μας. Ο βομβαρδισμός των έντονων οπτικών ερεθισμάτων των οθονών λοιπόν μπορεί να καταστήσει καθετί άλλο έξω από αυτές λιγότερο ενδιαφέρον…
2. Παραμένοντας στη βρεφική και οδεύοντας προς τη νηπιακή ηλικία, είναι καλό να εμπλουτίζουμε το φυσικό περιβάλλον του παιδιού με ερεθίσματα που ικανοποιούν τις αισθήσεις του. Είναι εύκολο σε τέτοιες περιπτώσεις να παρασυρθούμε από δικές μας προτιμήσεις βάσει άλλων κριτηρίων, ξεχνώντας με ποιο τρόπο βλέπει το παιδί μας τον κόσμο και τι χρειάζεται από αυτόν.
3. Κρίσιμης προληπτικής σημασίας για την εξάρτηση από το διαδίκτυο είναι η προσοχή στα μηνύματα που λαμβάνει από τη συμπεριφορά και τις επιλογές μας το παιδί για τη χρήση οθονών και διαδικτύου.
4. Μεγάλης επίσης προληπτικής σημασίας είναι η συνειδητή και συστηματική καλλιέργεια των κοινωνικοσυναισθηματικών δεξιοτήτων του παιδιού. Είναι οι δεξιότητες εκείνες που θα διευκολύνουν την σχέση του με τους άλλους και τον εαυτό του, θα του προσφέρουν συναισθηματικές διεξόδους και λύσεις σε όσα το στενοχωρούν, θα το καταστήσουν ικανό να ζητά βοήθεια, όταν τη χρειάζεται, και να εμπιστεύεται εκείνους που θα του την προσφέρουν, και θα του χαρίσουν αμέτρητες εμπειρίες χαράς στην καθημερινότητά του.
5. Τόσο το παιδί όσο και ο έφηβος για την ανάπτυξή τους αποζητούν νέες εμπειρίες, οι οποίες παράλληλα θα συμβάλλουν στην κοινωνικοποίησή τους. Τέτοιου είδους εμπειρίες δίνουν αξία και σημασία στην εκτός διαδικτύου ζωή και την ανθρώπινη επαφή σε απάντηση του εύκολου και μονίμως διαθέσιμου δέλεαρ της διαδικτυακής εμπειρίας.
Είναι εξαιρετικά σημαντικό να έχουμε επίγνωση της ευαλωτότητας που μπορεί να δημιουργεί το δικό μας ιδιαίτερο περιβάλλον στο παιδί / έφηβό μας, καθώς οι περιστάσεις για καθένα μας διαφέρουν αλλά και αλλάζουν μέσα στο χρόνο (με την έλευση για παράδειγμα ενός διαζυγίου ή την ανάγκη τηλεργασίας για μεγάλο χρονικό διάστημα).
Έχοντας κατά νου τις βασικές ανάγκες του για ασφάλεια, αναγνώριση, αποδοχή, ένταξη (αίσθηση του ανήκειν), αγάπη, συντροφικότητα και ψυχαγωγία, οφείλουμε να εντοπίζουμε εγκαίρως ελλείψεις και εμπόδια στην ικανοποίησή τους – επικοινωνιακά, περιβαλλοντικά, συναισθηματικά – και να τα υπερβαίνουμε με ή χωρίς την υποστήριξη κάποιου ειδικού.
Παιδιά και διαδίκτυο ή έφηβοι και διαδίκτυο; Η προφανέστερη διαφορά ανάμεσα στις δύο ηλικιακές ομάδες αναφορικά με την online ενασχόλησή τους αφορά στη χρήση του, καθώς σε μικρότερες ηλικίες τα παιδιά αποζητούν περισσότερο τις παιγνιώδεις δραστηριότητες, ενώ το διαπροσωπικό ενδιαφέρον ενδέχεται να καθυστερήσει. Είναι δηλαδή περισσότερο πιθανό ένα παιδί δημοτικού να απορροφηθεί από διαδικτυακά παιχνίδια και λιγότερο από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα οποία γίνονται πιο ελκυστικά όσο προχωρά η εφηβεία.
Ένας δεύτερος παράγοντας που διαφοροποιείται με την ηλικία είναι η διάρκεια της ενασχόλησης, μεταβάλλοντας κατ’ αντιστοιχία και τη βαρύτητά της. Μπορεί στα διαγνωστικά κριτήρια που αναγράψαμε παραπάνω να ορίζεται ως ελάχιστος χρόνος ενασχόλησης οι 6 ώρες ανά ημέρα, ωστόσο με τις μεταβολές που συντελούνται τόσο στις ώρες ύπνου όσο και στον ελεύθερο χρόνο μεγαλώνοντας είναι σημαντικό να συνυπολογίζεται και το ποσοστό του ελεύθερου χρόνου που καταναλώνει το διαδίκτυο στη ζωή του εφήβου / παιδιού.
Οι βαθύτερες ευαλωτότητες που οδηγούν στην ανάπτυξη της δυσλειτουργικής συμπεριφοράς μπορούν να αναζητηθούν εξίσου για παιδιά και εφήβους σε συναισθηματικές δυσκολίες που αφορούν την ασφάλεια και την εμπιστοσύνη απέναντι στους σημαντικούς άλλους (γονείς, φροντιστές, δασκάλους, συγγενείς), την αυτονομία, την αυτοαποτελεσματικότητα και την πρωτοβουλία.
Ένας επιπρόσθετος παράγοντας που εμφανίζεται στη σχολική ηλικία αφορά την σχολική επίδοση και το αίσθημα της ικανότητας. Στην εφηβεία επιπλέον έρχεται στο προσκήνιο μια πιο διευρυμένη αυτοεικόνα με το χτίσιμο της ταυτότητας και η ανταπόκριση του εφήβου στους διαφορετικούς του ρόλους.
Σε συνέχεια των παραπάνω καλό είναι να αναφερθούν και οι πιθανές συνέπειες στη μετέπειτα προσωπική ανάπτυξη, οι οποίες δε διαφέρουν ουσιαστικά στη βάση της ηλικίας εμφάνισης του εθισμού – όταν ο εθισμός ξεκινήσει νωρίς, στην παιδική ηλικία, και δεν αντιμετωπιστεί, θα έχει σημαντικές επιπτώσεις στις προκλήσεις ταυτότητας και ρόλων της εφηβείας.
Αθροιστικά, οι επιπτώσεις αυτές στην ενήλικη ζωή ενδέχεται να οδηγήσουν σε κοινωνικοσυναισθηματική απομόνωση, αυτοαπορρόφηση και ακαδημαϊκή ή / και επαγγελματική στασιμότητα.
Η έγκαιρη αναζήτηση βοήθειας και υποστήριξης από ειδικούς αλλά και από το ευρύτερο έμπιστο περιβάλλον της οικογένειας είναι καθοριστική τόσο για την πρόληψη όσο και για την αντιμετώπιση του εθισμού στο διαδίκτυο. Όπως και για κάθε άλλη προσπάθεια, έτσι και εδώ η σταθερότητα και η συνέπεια είναι αυτές που θα διασφαλίσουν την επιτυχία της.
Στα πλαίσια όμως της υποστήριξης αυτής οι γονείς μπορούν να υιοθετήσουν επιπροσθέτως και τα παρακάτω tips στην καθημερινότητά τους σε επίπεδο οικογενειακής κουλτούρας, επικοινωνίας και συναισθηματικής στήριξης των παιδιών / εφήβων:
Βελτίωση οικογενειακής κουλτούρας:
Βελτίωση επικοινωνίας:
Συναισθηματική στήριξη:
Βοήθεια τόσο για την πρόληψη όσο και για την αντιμετώπιση του εθισμού στο διαδίκτυο καλό είναι να λαμβάνεται από όσο το δυνατόν περισσότερες πηγές και όχι μόνο από έναν ειδικό.
Υποστήριξη σε επίπεδο πρόληψης μπορεί να ληφθεί από εξειδικευμένο σύμβουλο ψυχικής υγείας, coach γονεϊκότητας και οικογενειακό ψυχολόγο. Οι παρεμβάσεις πρόληψης έχουν ως κύριο στόχο την επίτευξη της αλλαγής στο οικογενειακό περιβάλλον του παιδιού/ εφήβου και της εκπαίδευσής του, ώστε να αντιμετωπιστούν τυχόν ευαλωτότητες και να ενδυναμωθούν απέναντί τους όλα τα μέλη της οικογένειας.
Σε επίπεδο θεραπείας θα χρειαστεί οι γονείς να απευθυνθούν σε κλινικό ψυχολόγο, παιδοψυχολόγο ή παιδοψυχίατρο. Πρόκειται για ειδικότητες στις οποίες διατίθεται εύκολη πρόσβαση και μέσω δημοτικών δομών.
Σε κάθε περίπτωση είναι καλό οι γονείς να έχουν κατά νου σημαντικά άτομα στη ζωή των παιδιών τους που μπορούν να στηρίξουν με τη συνεργασία τους την προληπτική ή θεραπευτική παρέμβαση, όπως για παράδειγμα ιδιαίτερα αγαπητοί συγγενείς, δάσκαλοι και προπονητές, σχολικοί ψυχολόγοι και άλλοι άνθρωποι, οι οποίοι χάρη στο ρόλο τους μπορούν να επεκτείνουν την προσπάθεια που καταβάλλεται στο σπίτι και εκτός σπιτιού.
Τέλος, συνίσταται – ειδικά σε επείγουσες καταστάσεις – και η επικοινωνία με κάποια από τις παρακάτω γραμμές υποστήριξης:
Εθνική γραμμή παιδικής προστασίας 1107 του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης: Προσφέρει συμβουλευτική και ψυχολογική υποστήριξη σε παιδιά, γονείς / συγγενείς και εκπαιδευτικούς.
Ο εθισμός είναι μόνο μία από τις επικίνδυνες διαδικτυακές συμπεριφορές που μπορεί να αναπτύξει το παιδί ή ο έφηβος κατά τη διάρκεια της πλοήγησής του. Η ανωνυμία του παγκόσμιου ιστού, η απουσία επίβλεψης σε πραγματικό χρόνο και η ψευδαίσθηση της ελευθερίας που προσφέρουν μπορούν να γίνουν ιδιαίτερα ελκυστικά σε αυτές τις ηλικίες που ο έλεγχος των παρορμήσεων και η γενικότερη συναισθηματική ωριμότητα δεν έχουν ολοκληρωθεί.
Παρακάτω αναφέρουμε μερικές από τις συμπεριφορές που μπορούν να προληφθούν με την έγκαιρη ευαισθητοποίηση, εκπαίδευση και οικοδόμηση ενός σταθερού αξιακού συστήματος:
Αξίζει για παράδειγμα να σκεφτούμε πως ποτέ δεν μπορούμε να γνωρίζουμε την ηλικία των χρηστών που κάνουν απρεπείς αναρτήσεις ή σχόλια σε διάφορες διαδικτυακές τοποθεσίες.
Η παρατήρηση ή αποδοχή αντίστοιχης συμπεριφοράς στην εκτός διαδικτύου ζωή έχει την τάση να αναπαραχθεί – είτε να εσωτερικευθεί εναντίον του εαυτού είτε να εφαρμοστεί σε άλλους υπό την ασφάλεια της διαδικτυακής ανωνυμίας.
Αυτό μπορεί να γίνει ακόμα και όταν η εκτός διαδικτύου συμπεριφορά του παιδιού/ εφήβου ελέγχεται επαρκώς και μοιάζει φυσιολογική.
Η υπό τέτοιους όρους αυτοεπιβεβαίωση δημιουργεί ανασφάλειες και μια διαστρεβλωμένη αντίληψη του κόσμου, οι οποίες με τη σειρά τους αποτελούν παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη σοβαρών διαταραχών προσωπικότητας (ιστριονική, ναρκισσιστική), διάθεσης (αγχώδεις διαταραχές, κατάθλιψη), πρόσληψης τροφής (υπερφαγικά επεισόδια, ανορεξία) κ.ά.
Το διαδίκτυο σήμερα ωστόσο δεν ενέχει μόνο κινδύνους. Αυτό στο οποίο πάντα βοηθά να εστιάζουμε την εκπαίδευση και την προσοχή μας είναι οι πολύτιμες δυνατότητες που μας προσφέρει ως εργαλείο μάθησης, επικοινωνίας και ψυχαγωγίας.
Μαθαίνοντας στα παιδιά μας πώς να το χρησιμοποιούν με ασφάλεια εγκαίρως, πριν η δική τους περιέργεια και επιθυμία τα ωθήσει να πάρουν αυτήν την πρωτοβουλία τα ίδια, αλλά και περνώντας μέρος του διαδικτυακού μας χρόνου μαζί, μοιραζόμενοι νέα, δραστηριότητες και εμπειρίες από κοινού, μπορούμε να καλλιεργήσουμε μεγάλο πλήθος υγιών διαδικτυακών συμπεριφορών, οι οποίες δε θα αφήσουν «χώρο» για τις επικίνδυνες.
Όπως και ο εξωτερικός κόσμος, έτσι και το διαδίκτυο ήταν, είναι και πιθανότητα θα παραμείνει ένας «χώρος» με πολλές παγίδες. Αξίζει όμως να θυμόμαστε ότι οι δυνατοί άνθρωποι, εκείνοι που στέκονται γερά στα πόδια τους και έχουν γύρω τους συμμάχους, είτε ελευθερώνονται γρήγορα από αυτές είτε δεν πέφτουν μέσα τους εξαρχής, όταν τις συναντήσουν – και τελικά αυτό είναι και το ζητούμενο.
Η έγκαιρη αναζήτηση βοήθειας και υποστήριξης από ειδικούς αλλά και από το ευρύτερο έμπιστο περιβάλλον της οικογένειας παίζει καθοριστικό ρόλο στην αντιμετώπιση του εθισμού.
Τα αίτια του εθισμού στο διαδίκτυο μπορεί να είναι πολλά. Μία πρώτη εξήγηση του φαινομένου αυτού μπορεί να δοθεί στη βάση της ανάγκης που ικανοποιεί η εμμονική παραμονή ενός παιδιού ή εφήβου στο διαδίκτυο.
Όταν μιλάμε για εξάρτηση ή εθισμό στο διαδίκτυο παρατηρούμε συγκεκριμένες συμπεριφορές για τουλάχιστον 3 μήνες και με ελάχιστο χρόνο μη απαραίτητης ενασχόλησης με το διαδίκτυο 6 ώρες την ημέρα: έγνοια για το διαδίκτυο, απόσυρση, ανοχή στη χρήση του διαδικτύου, επίμονη επιθυμία, κ.ά.
Η πρόληψη ξεκινάει από τη βρεφική ηλικία. Μεγαλώνοντας, χρειάζεται προσοχή στα μηνύματα που λαμβάνει από τη συμπεριφορά και τις επιλογές μας το παιδί για τη χρήση οθονών και διαδικτύου.
![Σημεία Στίξης: Εκτενής Οδηγός Για Τη Χρήση & Λειτουργία Τους [Με Παραδείγματα]](https://parentshub.gr/wp-content/uploads/2022/09/simeia-stiksis-303x303.jpg)
