Πολλοί από εμάς τρέμουμε στη λέξη “ακατάστατο”.
Το ακατάστατο είναι αυτό που αποκλίνει από το καθαρό και τακτοποιημένο. Είναι εκείνο που λερώνει, που δυσκολεύει, που δημιουργεί ένα χαμό και άντε μετά να το μαζέψεις. Και εδώ που τα λέμε, κανείς δε θέλει να έχει ακατάστατο χώρο ή να ενθαρρύνει το παιδί του να παίξει μέσα στο “χάος”.
Το ακατάστατο παιχνίδι ή αλλιώς messy play είναι λογικό να ταράζει ακόμα τα νερά παρόλο που ολοένα κερδίζει σε δημοφιλία. Υπάρχει όμως καλός λόγος για να το εντάξουμε στη ζωή μας και κυρίως στη ζωή των παιδιών μας, από τη βρεφική κιόλας ηλικία. Ας δούμε μαζί τι είναι το messy play και το sensory play για τα οποία όλοι μιλάνε και τι μπορούν να προσφέρουν στην ανάπτυξη του παιδιού.
Σε αυτό το άρθρο του Parents Hub θα ανακαλύψετε:
Το messy play είναι ένα είδος παιχνιδιού ανοιχτού τύπου κατά το οποίο τα παιδιά έχουν τον κύριο λόγο.
Παίρνουν πρωτοβουλίες ώστε να εξερευνήσουν και να μάθουν χρησιμοποιώντας τα χέρια τους.
Εκτός από την αφή όμως, τα παιδιά χρησιμοποιούν και τις άλλες αισθήσεις τους στη διάρκεια του messy play όπως την ακοή και την όραση, αλλά και την όσφρηση που είναι πιο σπάνια στα περισσότερα παιχνίδια.
Tο messy play αποτελεί ένα είδος βιωματικού παιχνιδιού όπου τα παιδιά έρχονται σε επαφή με μια μεγάλη ποικιλία από υλικά και υφές. Αυτό γίνεται με σεβασμό στο ρυθμό που χρειάζεται κάθε παιδί για να εξερευνήσει τα διαφορετικά υλικά και τις ιδιότητές τους.
Από το “ακατάστατο παιχνίδι” δε λείπει και η γλωσσική επικοινωνία. Τα παιδιά συχνά συνομιλούν μεταξύ τους ή με τους ενήλικες οι οποίοι περιγράφουν τα υλικά ή απαντούν στις ερωτήσεις των παιδιών. Παραδείγματα δραστηριοτήτων messy play είναι η ταξινόμηση πετρών, η εκχύλιση νερού, το άδειασμα άμμου, ή το “ζούπηγμα” πηλού.
Τα παιδιά γεννιούνται με μια έμφυτη περιέργεια. Το messy play είναι ένας θαυμάσιος τρόπος για να εμπλακούν οι αισθήσεις τους στο παιχνίδι και να αναπτυχθούν. Παίζοντας με “ακατάστατο” τρόπο μπορούν να μάθουν μια πληθώρα πραγμάτων εμπειρικά. Καθότι χρησιμοποιούν τις αισθήσεις τους, βιώνουν μια ολοκληρωμένη εμπειρία μάθησης σε γνωστικό, κινητικό και κοινωνικό επίπεδο.
“Τα παιδιά είναι δημιουργικά όταν χρησιμοποιούν υλικά με νέους τρόπους, συνδυάζουν υλικά που δεν είχαν συνδεθεί προηγουμένως και ανακαλύπτουν καινούργια πράγματα, και το ακατάστατο παιχνίδι δίνει τη δυνατότητα στα παιδιά να τα κάνουν όλα αυτά.” (Duffy, 1998).
Το messy play είναι το παιχνίδι στο οποίο τα παιδιά έχουν τον πρώτο λόγο. Φυσικά, μπορεί να έχουμε επιλέξει εμείς τα υλικά και το περιβάλλον, αλλά εκείνα δίνουν το ρυθμό του παιχνιδιού. Εξερευνούν διάφορες υφές και υλικά χρησιμοποιώντας τα χέρια τους και μαθαίνουν μέσα από αυτή την εξερεύνηση.
Το Messy Play βοηθά:
Το messy play λοιπόν είναι η κάθε είδους εξερεύνηση διαφόρων υλικών και των ιδιοτήτων τους. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως δεν υπάρχει σωστός και λάθος τρόπος για να το κάνουμε αυτό. Δραστηριότητες όπως οι παρακάτω επιτρέπουν στα παιδιά να πειραματιστούν όπως θέλουν και να επαναλάβουν τη δραστηριότητα όσες φορές αισθανθούν ότι χρειάζεται.
Πολλά νήπια αγαπούν τις εργασίες στην κουζίνα. Ψήνοντας πχ ψωμί ή κουλουράκια, τα παιδιά μπορούν να ανακατέψουν ή να ζυμώσουν μαθαίνοντας παράλληλα πώς να μαγειρεύουν. Η μαγειρική είναι ένας τέλειος τρόπος για να μάθετε στο παιδί τις έννοιες “γεμάτο”, “μισογεμάτο” και “άδειο”.
Γεμίζοντας ένα διάφανο μπουκάλι με νερό, λάδι και χρώμα ζαχαροπλαστικής μπορείτε να δημιουργήσετε ένα συναρπαστικό οπτικό εφέ. Για ακόμα πιο λαμπερό αποτέλεσμα, προσθέστε λίγη κόλλα και χρυσόσκονη, κλείστε το καλά και δώστε στο παιδί την ευκαιρία να το ανακατέψει.
Τα νήπια λατρεύουν να παίζουν με το χώμα. Οι αισθήσεις τους διεγείρονται είτε σκάβουν, είτε ποτίζουν, είτε φυτεύουν σπόρους. Η μυρωδιά από τα φυτά και τα λουλούδια πάνω στο βρεγμένο χώμα δρα ευεργετικά στο νευρικό τους σύστημα.
Παγώστε μικρά αντικείμενα σε νερό και αφήστε τα παιδιά να τα βυθίσουν σε μια λεκάνη με νερό για να ανακαλύψουν τον τρόπο να λιώσει ο πάγος.
Η ζωγραφική με μπογιές μπορεί να ξετρελάνει ένα νήπιο, ειδικά αν χρησιμοποιήσει τα δάχτυλά του για να το κάνει.
Μια διασκεδαστική παραλλαγή είναι να γεμίσουμε με μπογιά μερικά μπαλόνια και να τα δέσουμε καλά. Στη συνέχεια ανοίγουμε τρύπες στο κάτω μέρος με μια καρφίτσα και τα δίνουμε στο παιδί για να ζωγραφίσει σε χαρτί πιέζοντάς τα.
Ρίχνουμε άμμο και νερό σε ένα κουτί ή μια λεκάνη και προσθέτουμε μερικά φτυάρια, ένα κουβαδάκι ή κάτι άλλο που να μπορεί το παιδί να γεμίσει, πχ ποτήρι.
Μπορείτε να βρείτε και έτοιμα τραπέζια εξωτερικού χώρου για παιχνίδι με νερό παρακάτω:
Κολλήστε μια λωρίδα από ταινία στο πάτωμα και προσπαθήστε να περπατήσετε ευθεία πάνω στη γραμμή.
Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους μπορεί κάποιος να προτιμήσει βρώσιμα υλικά στο αισθητηριακό παιχνίδι. Κάποιοι ανησυχούν ότι το παιδί μπορεί να φάει λίγο από τα υλικά, άλλοι επιθυμούν μη τοξικά υλικά, κ.ο.κ. Η αλήθεια είναι ότι το ωμό αλεύρι μπορεί να περιέχει επικίνδυνα βακτήρια για τον οργανισμό, οπότε χρειάζεται προσοχή σε όλη τη διάρκεια του παιχνιδιού.
Τα πιο συνηθισμένα υλικά είναι το αλεύρι, το λάδι και το νερό.
Απλώνουμε λίγο αλεύρι σε ένα ταψί και αφήνουμε το παιδί να εξερευνήσει με τα δάχτυλά του. Μπορούμε να προσθέσουμε και μερικά αυτοκινητάκια και να προσποιηθούμε ότι καθαρίζουμε το “χιόνι” ή να τους δώσουμε κάποια δοχεία, όπως μια παγοθήκη και ένα κουτάλι για να τη γεμίσουν με το αλεύρι.
Τα μεγαλύτερα παιδιά μπορούν να σχηματίσουν γράμματα και αριθμούς με τα δάχτυλα πάνω στο αλεύρι. Οι ίδιες δραστηριότητες μπορούν να πραγματοποιηθούν και με άλλα υλικά όπως ζάχαρη ή αλάτι.
Ένα από τα πιο γνωστά αισθητηριακά παιχνίδια είναι η πλαστελίνη. Πλέον μπορείτε να βρείτε στο εμπόριο πλαστελίνη από μη τοξικά υλικά, όπως σόγια, ενώ υπάρχουν άπειρες συνταγές στο διαδίκτυο για να φτιάξετε τη δική σας στο σπίτι, όπως αυτή: Ανακατεύουμε και στύβουμε καλά 8 μέρη από αλεύρι ή ρυζάλευρο με 1 μέρος λάδι καρύδας (ή baby oil) για να φτιάξουμε σπιτική πλαστελίνη.
Φτιάχνουμε ζελέ μέσα σε μια διάφανη λεκάνη ή μπωλ στο οποίο τοποθετούμε μικρά παιχνίδια πριν πήξει. Αν βρείτε μπλε ή πράσινο χρώμα, μπορείτε να δημιουργήσετε λίμνη ή θάλασσα με ψάρια.
Ανακατεύουμε νερό με καλαμποκάλευρο και σκόνη κακάο για να φτιάξουμε τη δική μας βρώσιμη λάσπη. Στη συνέχεια την τοποθετούμε σε ταψί ή πάνω στο messy play table και προσθέτουμε μικρά οχήματα, ζώα ή οτιδήποτε άλλο αρέσει στο παιδί.
Αφού ανακατέψουμε νερό με χρώμα ζαχαροπλαστικής, βγάζουμε τα πινέλα μας ή χρησιμοποιούμε τα δάχτυλά μας για να ζωγραφίσουμε.
Το messy play / sensory play μπορεί να ξεκινήσει από πολύ νωρίς, ακόμα και από 6 μηνών γιατί τότε περίπου παρατηρούμε ότι τα βρέφη ενδιαφέρονται να αγγίξουν ή να πιάσουν διάφορα πράγματα γύρω τους. Σε αυτή τη φάση λοιπόν ακολουθούμε τα ένστικτα του βρέφους και δίνουμε ερεθίσματα για να ενθαρρύνουμε αυτή την έμφυτη ανάγκη.
Τοποθετούμε διάφορα αντικείμενα με ποικιλία υφών σε ένα κουτί / δοχείο και το δίνουμε στα παιδιά για εξερεύνηση. Μπορεί να είναι από φύλλα και λουλούδια μέχρι κομματάκια χαρτί, βαμβάκι ή μικρές μπάλες.
Αν είστε γονείς βρεφών ή νηπίων είναι πολύ πιθανό να έχετε παρατηρήσει αυτή την ακατανίκητη ανάγκη τους να παίζουν με το φαγητό. Μπορούμε να αφήσουμε το παιδί να αρπάξει το φαγητό, να το ζουλήξει, να το πετάξει και να βάψει με αυτό το τραπέζι.
Μια αισθητηριακή δραστηριότητα που μπορείτε να στήσετε σε ένα λεπτό είναι ένας διάδρομος ή κύκλος από μαξιλάρια, πουφ, κουβέρτες και άλλα αντικείμενα για να κινηθούν τα παιδιά πάνω σε αυτό.
Ανακατεύοντας βρώμη ή ρύζι με χρώμα ζαχαροπλαστικής μπορούμε να φτιάξουμε το δικό μας κομφετί για να πειραματιστούν με αυτό ακόμα και τα πιο μικροσκοπικά χεράκια.
Αφού βράσουμε μακαρόνια, τα βάφουμε με χρώμα ζαχαροπλαστικής και αφήνουμε το μωρό να τα εξερευνήσει με τα δάχτυλά του.
Πολλές από τις παραπάνω δραστηριότητες έχουν και εναλλακτικές με λιγότερη ακαταστασία. Ίσως τα οφέλη να μην είναι τα ίδια αλλά επειδή δεν έχουμε όλοι εύκολη πρόσβαση σε κήπο ή σε πάρκο, ο καιρός μπορεί να μη μας επιτρέπει να πειραματιστούμε με λάσπες και νερό, ή ακόμα να μη μπορούμε να βγούμε από το σπίτι, ας δούμε και μερικές επιλογές δραστηριοτήτων που δε λερώνουν ή δε λερώνουν…πολύ.
Ας μην ξεχνάμε όμως, πως τα περισσότερα παιδιά μπορούν να μάθουν από πολύ μικρή ηλικία να συμμετέχουν κι αυτά στο μάζεμα της ακαταστασίας.
Αν τους δώσουμε μια σκούπα για να “ρουφήξουν” το αλεύρι ή την ευκαιρία να πλύνουν τα αυτοκινητάκια τους, μπορεί να εκπλαγούμε από την αφοσίωση με την οποία θα λάβουν μέρος. Παράλληλα τα βοηθάμε να χτίσουν ένα αίσθημα ευθύνης αλλά και την αυτοπεποίθησή τους.
Μπορείτε να αποφύγετε την ακαταστασία τοποθετώντας ένα κομμάτι χαρτί και λίγη μπογιά σε ένα σακουλάκι τροφίμων που κλείνει καλά και να αφήσετε το παιδί να ζωγραφίσει πιέζοντας το σακουλάκι.
Αν η ιδέα της λεκάνης με νερό και άμμο στο σαλόνι σας προκαλεί στρες, το ίδιο παιχνίδι που αναφέραμε νωρίτερα μπορεί να παιχτεί και μέσα στο νεροχύτη της κουζίνας.
Για μεγαλύτερη ασφάλεια, χρησιμοποιήστε έναν πύργο εκμάθησης, όπως αυτόν, αντί για καρέκλα.
Μέσα στη μπανιερα μπορείτε να παίξετε φυσικά με νερό αλλά και με αφρό ξυρίσματος που έχετε ανακατέψει με χρώμα ζαχαροπλαστικής.
Τι είναι το sensory play (αισθητηριακό παιχνίδι);
Το sensory play είναι εκείνο το είδος παιχνιδιού όπου εμπλέκονται μία ή περισσότερες αισθήσεις. Έτσι λοιπόν, οι όροι messy play και sensory play είναι σχεδόν ταυτόσημοι και χρησιμοποιούνται με ισοδύναμο τρόπο.
Και τα δύο είδη ανοιχτού παιχνιδιού αναφέρονται στο γεγονός ότι τα παιδιά δημιουργούν ακαταστασία (mess) και χρησιμοποιούν το σώμα τους και τις αισθήσεις τους (senses) για να αντιληφθούν τι γίνεται.
Με τo αισθητηριακό παιχνίδι μπορούμε να διεγείρουμε ή να κατευνάσουμε το νευρικό σύστημα, πράγμα που βοηθάει στην οργάνωση και τη ρύθμισή του. Όταν συμμετέχουν οι αισθήσεις του παιδιού στο παιχνίδι, το παιδί αντιλαμβάνεται το εξωτερικό περιβάλλον και το σώμα του, ενώ επεξεργάζεται αισθητηριακές πληροφορίες και κατανοεί καλύτερα τι συμβαίνει γύρω του.
Εκτός από τις 5 αισθήσεις, το αισθητηριακό παιχνίδι βελτιώνει και άλλες γνωστικές λειτουργίες. Έτσι, με το messy/sensory play μπορούν να αναπτυχθούν:
Η πρώιμη παιδική ηλικία είναι η βέλτιστη περίοδος για να εμπλακεί το παιδί σε αισθητηριακό παιχνίδι.
Τα τραπέζια messy play είναι ειδικά παιδικά τραπέζια σχεδιασμένα για αισθητηριακό παιχνίδι. Σκοπός τους είναι να παρέχουν έναν ασφαλή και άνετο χώρο για να μπορούν τα παιδιά να παίξουν χωρίς περιορισμούς. Συνήθως είναι ξύλινα ή πλαστικά και μπορεί να έχουν αδιάβροχα σημεία για παιχνίδι με νερό.
Φυσικά και δεν είναι απαραίτητο να έχετε messy play table για να οργανώσετε τις ιδέες σας, απλώς είναι ένα επιπλέον βοήθημα για να περιορίζεται η ακαταστασία (όσο αυτό είναι δυνατόν) στην περιοχή που έχετε ορίσει. Επιπλέον, μπορεί να σας λύσει τα χερια αν παίζετε συχνά, αποφεύγοντας να κουβαλάτε λεκάνες, κουβάδες και άλλα αντικείμενα.
Οι δικές μας προτάσεις για messy play tables είναι οι παρακάτω:
Το messy play είναι ένα είδος παιχνιδιού ανοιχτού τύπου κατά το οποίο τα παιδιά έχουν τον κύριο λόγο. Παίρνουν πρωτοβουλίες ώστε να εξερευνήσουν και να μάθουν χρησιμοποιώντας τα χέρια ή και το σώμα τους.
Μερικές ιδέες για messy play είναι η μαγειρική, το παιχνίδι με νερό ή και άμμο, η πλαστελίνη, η ζωγραφική, η κηπουρική, τα sensory bottles, το sensory bin, οι δραστηριότητες με αλεύρι ή πάγο και οι ασκήσεις ισορροπίας.
Υπάρχουν πολλά υλικά με τα οποία μπορούμε να φτιάξουμε δραστηριότητες messy play στο σπίτι ή στον κήπο. Τα πιο συνηθισμένα υλικά για messy play στο σπίτι είναι το αλεύρι, το λάδι και το νερό.
Οι όροι messy play και sensory play είναι σχεδόν ταυτόσημοι και χρησιμοποιούνται με ισοδύναμο τρόπο. Και τα δύο αποτελούν είδη παιχνιδιού όπου εμπλέκονται μία ή περισσότερες αισθήσεις.
Το messy play / sensory play μπορεί να ξεκινήσει από πολύ νωρίς, ακόμα και από 6 μηνών γιατί τότε περίπου παρατηρούμε ότι τα βρέφη ενδιαφέρονται να αγγίξουν ή να πιάσουν διάφορα πράγματα γύρω τους.
