Παιδί και Παιχνίδι: Ο Ρόλος του Παιχνιδιού στην Ανάπτυξη του Παιδιού

Παιδί και παιχνίδι ήταν ανέκαθεν λέξεις που πήγαιναν μαζί. Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα έχει ερευνηθεί τόσο ο ρόλος του παιχνιδιού στην ανάπτυξη του παιδιού όσο και οι τρόποι με τους οποίους θα μπορούσε παίζοντας ένα παιδί να επωφεληθεί στο έπακρο. 

Πλέον είναι γνωστό πως ακόμα και την ώρα της μάθησης, πχ στο νηπιαγωγείο, το παιχνίδι έχει την τιμητική του και λειτουργεί ως ισχυρό μέσο για να πετύχει η διδασκαλία. Πάνω από όλα όμως το παιχνίδι για το παιδί είναι η πιο φυσική του έκφραση και μια ζωτική γι’ αυτό ανάγκη.

Θεωρίες για το Παιχνίδι

Έρευνες για το Παιχνίδι στην Προσχολική Ηλικία

Παράλληλα μέσα από το παιχνίδι μπορεί να επιτευχθεί ευκολότερα η συναισθηματική αυτορρύθμιση. Έτσι το παιδί εισέρχεται πιο ομαλά στο σχολικό περιβάλλον και συγκεκριμένα στην πρώτη τάξη του δημοτικού, αλλά επίσης αποκτά χρήσιμες δεξιότητες για το μέλλον του.

Ποια Είναι τα Είδη του Παιχνιδιού

Το παιχνίδι μπορεί να χωριστεί σε δύο βασικές κατηγορίες: Το δομημένο και το ελεύθερο παιχνίδι. Όταν λέμε δομημένο εννοούμε αυτό που έχει οργανωθεί σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο και συχνά γίνεται με καθοδήγηση από έναν ενήλικα. Παραδείγματα δομημένου παιχνιδιού μπορεί να είναι τα επιτραπέζια, τα οργανωμένα αθλήματα, μαθήματα όπως θεατρικό παιχνίδι ή baby swimming, και τμήματα σε κέντρα προσχολικών δραστηριοτήτων.

Ελεύθερο παιχνίδι είναι εκείνο που απλώς συμβαίνει, χωρίς κάποια προηγούμενη οργάνωση. Εξαρτάται κυρίως από τη διάθεση που έχει το παιδί εκείνη τη στιγμή. Χρησιμοποιεί τη φαντασία του για τη δημιουργία του παιχνιδιού και ακολουθεί τους χρόνους που το βολεύουν. Παραδείγματα ελεύθερου παιχνιδιού είναι η εξερεύνηση του κήπου, η υπόδυση ενός αγαπημένου ήρωα παραμυθιού, η παιδική χαρά ή τα παιχνίδια μουσικής ή ζωγραφικής χωρίς καθοδήγηση.

Αρκετά από αυτά περιγράφονται περαιτέρω στο άρθρο του Parents Hub “Δραστηριότητες Για Παιδιά 2 Ετών“.

Ποιο Είδος Παιχνιδιού Θεωρείται το Καλύτερο;

Το ελεύθερο παιχνίδι δίνει τη δυνατότητα στα παιδιά να πειραματιστούν και να αναπτύξουν τη δημιουργικότητά τους. Κάποιες φορές ίσως και να ζητήσουν να μην συμμετέχει ο ενήλικας στο παιχνίδι, ενώ άλλες να επιμένουν να παίξουν μαζί του. 

Οι ανάγκες του παιδιού για παιχνίδι αλλάζουν μαζί με τα στάδια ανάπτυξής του. Σύμφωνα με έρευνα του επιστημονικού περιοδικού Lancet που δημοσιεύτηκε το 2017 για την υγεία παιδιών και εφήβων, οι γονείς και τα άτομα φροντίδας πρέπει να ενημερωθούν για το πώς μπορούν να δώσουν περισσότερες ευκαιρίες στα παιδιά τους να παίζουν ελεύθερα. Η φυσιολογική ανάγκη των παιδιών να παίζουν φαίνεται να συνδέεται με κρίσιμες λειτουργίες μιας σωστής σωματικής και νοητικής ανάπτυξης.

Το Παιχνίδι σε Εξωτερικό Χώρο

Παίζοντας παιχνίδια με έντονο το στοιχείο της περιπέτειας, τα παιδιά προκαλούν τον ίδιο τους τον εαυτό, τεστάρονται επίσης τα όρια των παιδιών, και τα ίδια αποκτούν συναισθηματική ανθεκτικότητα. Με δραστηριότητες όπως το τρέξιμο ή το σκαρφάλωμα μαθαίνουν να εμπιστεύονται το σώμα τους και να το εξασκούν. Το περιβάλλον της φύσης, ακόμα και αν περιλαμβάνει λίγο χώμα ή λάσπη, προσφέρει ασύγκριτα οφέλη σε σχέση με έναν κλειστό χώρο σπιτιού.

Τι Συμβαίνει Όταν ένα Παιδί δεν Εχει Αρκετές Ευκαιρίες για Παιχνίδι

Σε περιπτώσεις που ένα παιδί δεν έχει από το περιβάλλον του χώρο και χρόνο για να παίξει, μπορεί να υπάρξουν αρνητικές επιπτώσεις για τη σωματική ή ψυχική του υγεία. Ειδικά όταν δεν δίνονται ευκαιρίες για ελεύθερο παιχνίδι, τότε παρατηρούνται:

• μειωμένες κινητικές δεξιότητες,
• μεγαλύτερο σωματικό βάρος σε σχέση με παιδιά της ίδιας ηλικίας,
• δεν αναπτύσσεται εξίσου εύκολα η δημιουργικότητα, η οποία καλλιεργείται σε μεγάλο βαθμό μέσα από τα παιχνίδια φαντασίας.

Χωρίς το παιχνίδι, το παιδί δεν έχει τη δυνατότητα να δημιουργήσει ομάδες με συνομηλίκους και να κοινωνικοποιηθεί. Μπορεί να δυσκολευτεί να μάθει να διαχειρίζεται στρεσογόνες καταστάσεις, αλλά και τα συναισθήματά του. Όταν δεν υπάρχουν τα κατάλληλα ερεθίσματα, αργεί να τολμήσει καινούρια πράγματα, αφού δεν έχει πρώτα ρισκάρει μέσα στο ασφαλές πλαίσιο του παιχνιδιού.

Τι Συμβαίνει Όταν Ένα Παιδί δεν Θέλει να Παίξει

Σίγουρα θα υπάρξουν εκείνες οι φορές που το παιδί σας δεν θα έχει όρεξη να παίξει ή θα θέλει να κάνει κάτι εντελώς διαφορετικό από τα παιχνίδια που έχει συνηθίσει. Παράγοντες όπως η κούραση ή η αδιαθεσία μπορεί να παίξουν τον ρόλο τους σε αυτό. Επίσης μπορεί απλώς κάποια μέρα να βαριέται, ή να έχει βαρεθεί τα ίδια παιχνίδια με τα οποία έχει παίξει πολλή ώρα. Όλα τα παραπάνω είναι απολύτως φυσιολογικά.

Σε ποιες περιπτώσεις η έλλειψη ενδιαφέροντος για παιχνίδι μπορεί να αποτελεί ένδειξη κάποιας αναπτυξιακής διαταραχής;

Η άποψη ενός ειδικού μόνο μπορεί να δώσει κάποια σαφή απάντηση για το αν συντρέχει λόγος ανησυχίας. Οι παρακάτω συμπεριφορές ίσως προβληματίσουν κάποιους γονείς και τους δώσουν το έναυσμα για περαιτέρω έρευνα επί του θέματος:

• Το μωρό σας δεν ανταποκρίνεται σε διαδραστικά παιχνίδια, όπως “Peek-a-Boo”.
• To νήπιο δεν ενδιαφέρεται καθόλου για παιχνίδια ή παίζει με αυτά χωρίς στην ουσία να τα χρησιμοποιεί, πχ αντί να κάνει τσουλήθρα, κάθεται στην άκρη και προσπαθεί να ξεκολλήσει κάποιο εξάρτημα.
• Το παιδί προσχολικής ηλικίας δεν θέλει να παίζει με άλλα παιδιά ή να συμμετέχει σε παιχνίδια φαντασίας.

Ο Ρόλος του Παιχνιδιού στην Ανάπτυξη του Παιδιού

Ο ρόλος του παιχνιδιού στην ανάπτυξη του παιδιού είναι αδιαμφισβήτητος. Παιχνίδια δεν είναι μόνο τα αγορασμένα – και ενίοτε πανάκριβα- αντικείμενα του εμπορίου. Επιτελούν, φυσικά, κι αυτά τον ρόλο τους, αλλά το παιχνίδι είναι πολλά παραπάνω. Από αντικείμενα που θα βρει μέσα στο σπίτι, μέχρι τελείως θεωρητικά και λεκτικά παιχνίδια, όπως είναι οι γλωσσοδέτες, τα αινίγματα για παιδιά κι ένα σωρό άλλα. Παιχνίδι είναι η διασκέδαση με τα χώματα στον κήπο, με το ζυμάρι στην κουζίνα, με κουτιά, πανιά, πλαστελίνη ή χρώματα για ζωγραφική. 

Πολλά παιχνίδια μπορούν να κατασκευαστούν στο σπίτι με εντελώς ανέξοδο τρόπο. Η διαδικασία από μόνη της αναπτύσσει τη φαντασία του παιδιού και δημιουργεί στενότερους δεσμούς με τα άτομα φροντίδας. Παιδί και παιχνίδι είναι ταυτόσημες έννοιες από τη βρεφική κιόλας ηλικία.